شنیدن واژه سرطان برای بسیاری از افراد همچنان ترسناک است. اما امروزه روش‌های غربالگری، تشخیص و درمان های جدید تا حدود زیادی به روند درمان بیماران مبتلا به سرطان کمک کرده است. تا آنجایی که بسیاری از ما در اطراف خود افراد بهبودیافته از این بیماری را مشاهده می‌کنیم. انواع مختلف سرطان وجود دارد و بخشی از آن‌ها به خوبی قابل درمان و بخشی قابل کنترل هستند. اما شاید برای شما هم این سوال به وجود آید که برای درمان سرطان باید به چه پزشکی مراجعه کرد؟ در چه شرایطی بیمار نیاز به جلسات کمیسیون پزشکی دارد؟ تا انتهای این مقاله برای پاسخ به این سوالات همراه ما باشید.
سرطان چیست و چگونه به وجود می آید؟
سرطان، رشد کنترل نشده سلول‌های غیر طبیعی در بدن است. این بیماری زمانی ایجاد می شود که مکانیسم کنترل طبیعی بدن از کار بیفتد. در این شرایط سلول‌های قدیمی به جای از بین رفتن، خارج از کنترل رشد می‌کنند و سلول های جدید و غیر طبیعی را تشکیل می دهند. این سلول‌های غیرطبیعی ممکن است توده‌ای از بافت را تشکیل دهند که تومور نامیده می‌شود. برخی از سرطان ها مانند لوسمی، تومور ایجاد نمی‌کنند.
سرطان ممکن است در هر جایی از بدن رخ دهد. در زنان ایرانی، سرطان سینه و در مردان ایرانی، سرطان معده شایع ترین سرطان ها هستند. سرطان پروستات در مردان بسیار شایع است. سرطان ریه و سرطان کولورکتال (روده بزرگ) هم مردان و هم زنان را به میزان زیادی درگیر می‌کند.
برای درمان سرطان به چه پزشکی باید مراجعه نماییم؟
انکولوژیست ها پزشکانی هستند که سرطان را تشخیص داده و درمان می‌کنند. این پزشکان با طراحی برنامه‌های درمانی، ارائه مراقبت‌های حمایتی و گاهی اوقات هماهنگی درمان با سایر متخصصان، نقش اصلی در درمان فرد مبتلا به سرطان دارند. به مطالعه درباره سرطان و روش های درمان و تشخیص آن انکولوژی گفته می شود. انکولوژیست‌ها در مدیریت و درمان بیماران در طول دوره بیماری تخصص دارند که شامل موارد زیر است:
- تایید تشخیص اولیه بیمار
- تشریح تشخیص و مرحله سرطان
- ارائه تمام برنامه های درمانی ممکن و ارائه توصیه ها
- نظارت بر روند درمان
- کمک به بیماران در مدیریت علائم و عوارض جانبی بیماری و برنامه درمانی
از آنکولوژیست چه انتظاری باید داشته باشیم؟
اولین مراجعه به متخصص انکولوژی، جهت مشاوره است. هدف اصلی در جلسه اول این است که پزشک تشخیص دهد که آیا سرطان وجود دارد یا خیر و در صورت تشخیص، این بیماری کدام ناحیه را درگیر کرده است و بهترین منابع را برای غلبه بر بیماری در اختیار بیمار قرار دهد.
در طول این جلسه، انکولوژیست معاینه فیزیکی کاملی را انجام داده و برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار سوال خواهد کرد. بیمار باید تمام سوابق پزشکی موجود، از جمله لیستی از هر دارو یا مکملی که مصرف می کند، برای ارائه به متخصص آنکولوژی همراه داشته باشد.
انکولوژیست هر اسکن و آزمایشی را که قبلا انجام داده‌اید نیز بررسی می‌کند و در صورت لزوم، آزمایش‌های دیگری را نیز درخواست می‌کند. این آزمایشات معمولاً از تست‌های خون، ادرار و سایر مایعات بدن بیمار جهت بررسی سطوح بالا یا پایین برخی از مواد که می‌توانند نشانه سرطان یا اختلالات خونی باشند، شروع می‌شود. همچنین ممکن است تست های تصویربرداری مانند سی تی اسکن، ام آر آی، پت اسکن یا سونوگرافی را انجام دهند.
انکولوژیست ها در صورت مشکوک بودن به سرطان، برای تأیید نتایج آزمایش، معمولا بیوپسی یا نمونه برداری را توصیه می‌کنند. بسته به ناحیه مورد نظر، روش‌های بیوپسی مختلفی وجود دارد. سپس پاتولوژیست نمونه را جهت وجود یا عدم وجود سلول‌های سرطانی بررسی می‌کند. اگر انکولوژیست تشخیص سرطان یا اختلال خونی را تأیید کند، اقدامات بعدی عبارتند از:
- همه گزینه‌های درمانی و توصیه‌های لازم را به بیمار اطلاع می‌دهد
- درباره ترس‌ها و اضطراب‌هایی که ممکن است بیمار با آن مواجه شود ، صحبت می‌کند.
- تیم مناسبی از متخصصان را برای ارائه یک برنامه درمانی جامع، معرفی خواهد کرد.
- پیش‌آگهی اولیه یا پیش‌بینی اولیه از احتمال بهبودی را ارائه می‌دهد.
همچنین پزشک متخصص سرطان به سوالات بیمار پاسخ خواهد داد، که می تواند شامل موارد زیر باشد:
- چگونه درمان بر باروری بیمار تأثیر می گذارد؟
- آیا بیمار کاندیدای خوبی برای کارآزمایی بالینی است؟
- آیا عوارض جانبی ناشی از برنامه های درمانی سرطان ، بیمار را تهدید می‌کنند ؟
- اهداف و میزان موفقیت برنامه درمانی چقدر است؟
انواع آنکولوژیست
بهترین آنکولوژیست به بیمار کمک می‌کند تا علائم سرطان و عوارض جانبی درمان آن را مدیریت کند. اکثر سرطان ها با استفاده از روش‌های ترکیبی قابل درمان هستند. بیمار ممکن است در طول دوره درمان به چندین نوع مختلف انکولوژیست مراجعه کند. انواع متخصصین آنکولوژی عبارتند از:
انکولوژیست‌های خون و سرطان بالغین
انکولوژیست های پزشکی می توانند سرطان را با استفاده از شیمی درمانی و سایر داروها مانند ایمونوتراپی و تارگت تراپی، درمان کنند. انکولوژیست های پزشکی به بیماران در مدیریت عوارض جانبی و همچنین نظارت و حفظ رفاه افراد کمک می‌کنند. اغلب اوقات، بیماران پس از اتمام درمان، جهت پیگیری بیماری با این نوع از متخصصین در ارتباط هستند.
انکولوژیست های جراحی
یکی از اولین پزشکانی که فرد در صورت مشکوک بودن به سرطان، به آن مراجعه می کند، آنکولوژیست جراحی است. این متخصصین معمولاً بیوپسی انجام می‌دهند و بخش کوچکی از بافت را برمی دارند تا از نظر وجود هر گونه سلول سرطانی بررسی شود. در صورت وجود سلول‌های سرطانی، ممکن است بیمار مجبور شود دوباره به پزشک مراجعه کند. در این مرحله، ممکن است نیاز به برداشتن تومور و بافت های اطراف آن باشد. جراح به بیمار کمک می کند تا برای هر گونه عمل جراحی که برای درمان سرطان توصیه می‌شود آماده شود. همچنین به بهبودی بیمار پس از جراحی نیز کمک می‌کند.
انکولوژیست های رادیوانکولوژی
متخصصین رادیوانکولوژی یا «رادیوتراپی و انکولوژی» معمولا سرطان ها را با استفاده از پرتودرمانی یا درمان‌های دارویی مانند شیمی درمانی و سایر داروها درمان می‌کنند. در پرتو درمانی از پرتوهای فوتون پرانرژی برای هدف قرار دادن و از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. درصد بالایی از همه بیماران سرطانی به عنوان بخشی از برنامه درمانی خود، پرتودرمانی را انجام می دهند.
انکولوژیست های کودکان
انکولوژیست های کودکان به طور ویژه بر درمان کودکان مبتلا به سرطان تمرکز می‌کنند. برخی از انواع سرطان معمولا در کودکان و همچنین نوجوانان رخ می‌دهد. سالانه حدود 175000 کودک زیر 15 سال در سراسر جهان به سرطان مبتلا می‌شوند.
متخصص آنکولوژی از چه روش های درمانی استفاده می کند؟
انواع مختلفی از درمان سرطان وجود دارد. درمان های ترکیبی نسبت به سایر درمان ها رایج‌تر است. این که چه نوع درمانی برای بیمار مناسب است و چه درمان هایی باید ترکیب شوند ، به تشخیص آنکولوژیست بیمار بستگی دارد. این روش ها عبارتند از :
جراحی
جراحی یکی از درمان های اصلی سرطان است و به دلایل زیادی می توان از آن استفاده کرد. از جراحی می توان برای موارد زیر استفاده کرد:
- تشخیص سرطان با استفاده از بیوپسی
- از بین بردن سرطان
- تعیین درجه و مرحله و میزان گسترش سرطان
- کنترل علائم سرطان
- ترمیم بخش‌هایی از بدن (به عنوان مثال بازسازی سینه)
جراحی می تواند بسیاری از سرطان ها را درمان کند. نوع جراحی به سرطانی که درمان می شود بستگی دارد. آنکولوژیست جراحی می تواند اطلاعات لازم درباره نوع عمل را به بیمار ارائه دهد.
پرتودرمانی
رادیوتراپی یا پرتودرمانی از پرتوهای پر انرژی برای درمان سرطان استفاده می کند. پرتودرمانی شامل دو نوع «پرتودرمانی داخلی» و «پرتودرمانی خارجی» است. رادیوتراپی خارجی با استفاده از یک دستگاه بزرگ، اشعه ایکس با انرژی بالا را در ناحیه آسیب دیده هدف قرار می دهد. رادیوتراپی داخلی شامل قرار دادن مواد رادیواکتیو در داخل بدن است.
متخصص رادیوتراپی می‌تواند رادیوتراپی را برای از بین بردن تومور و علاج سرطان انجام دهد. به این درمان “علاج بخش” می‌گویند و ممکن است با درمان‌های دیگر مانند جراحی یا شیمی درمانی استفاده شود. اگر علاج سرطان امکان پذیر نباشد، پزشکان ممکن است برای کمک به کاهش علائم، از رادیوتراپی استفاده کنند. این درمان ، درمان “تسکینی” نامیده می‌شود.
نوع رادیوتراپی که برای بیمار تجویز می شود به نوع سرطان و وضعیت فردی وی بستگی دارد. بهترین متخصص پرتو درمانی تشخیص می دهد که چه نوع رادیوتراپی برای بیمار مناسب است.
شیمی درمانی
شیمی درمانی از داروهای ضد سرطان (سیتوتوکسیک) برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند. این داروها بر سلول‌های سالم نیز تأثیر می گذارند و باعث ایجاد عوارض جانبی می شوند. برخلاف سلول های سرطانی، این سلول ها معمولا خود را ترمیم می کنند. اکثر عوارض جانبی پس از پایان درمان بهبود می یابند.
شیمی درمانی می تواند به عنوان درمان اصلی یا بعد از درمان های دیگر برای کاهش خطر عود سرطان انجام شود. همچنین ممکن است برای کاهش اندازة تومور قبل از جراحی یا رادیوتراپی از آن استفاده شود. گاهی اوقات همزمان با پرتودرمانی، شیمی درمانی نیز استفاده می‌شود. شیمی درمانی همچنین برای کنترل متاستاز (سرطان گسترش یافته) و برای تسکین علائم انجام می‌شود.
اثربخشی شیمی درمانی به موارد مختلفی مانند نوع سرطان، خطر عود آن یا گسترش آن بستگی دارد. برخی از افراد در طول درمان، آزمایشاتی برای بررسی اینکه آیا سرطان به شیمی درمانی پاسخ می‌دهد یا خیر انجام می‌دهند.
درمان های هدفمند
درمان های هدفمند یا تارگت تراپی (گاهی اوقات به عنوان درمان های بیولوژیکی شناخته می‌شوند) ، می توانند برای تحریک سیستم ایمنی، کنترل رشد سلول های سرطانی یا برای غلبه بر عوارض جانبی درمان استفاده شوند. چندین نوع درمان هدفمند وجود دارد:
- آنتی بادی های مونوکلونال
- مهارکننده های رشد سرطان
- مهارکننده های رگ‌زایی
- واکسن ها
هورمون درمانی
هورمون ها موادی هستند که به طور طبیعی در بدن تولید می شوند و به عنوان پیام‌رسان‌های شیمیایی عمل می‌کنند . همچنین بر رشد و فعالیت سلول‌ها نیز تأثیر می‌گذارند. هورمون‌ها توسط تعدادی اندام و غدد مختلف تولید می‌شوند که مجموعا به عنوان سیستم غدد درون‌ریز شناخته می‌شوند.
درمان های هورمونی با تغییر تولید یا فعالیت هورمون های خاص در بدن کار می‌کنند. این روش بیشتر برای درمان سرطان سینه و سرطان پروستات استفاده می‌شود. نوع هورمون درمانی انجام شده به نوع سرطان تحت درمان بستگی دارد.
انواع مختلفی از درمان هورمونی وجود دارد و معمولاً به صورت قرص یا تزریق تجویز می‌شوند. عوارض جانبی متفاوت خواهند بود و به داروی فرد بستگی دارد. عوارض جانبی می‌تواند شامل خستگی، سردرد، احساس بیماری و دردهای عضلانی یا مفصلی باشد.
جمع بندی
با گذر زمان و پیشرفت تکنولوژی‌های درمان ، امروزه درمان سرطان امری غیر ممکن نیست! تشخیص و درمان سرطان بصورت تخصصی، از توانایی‌های پزشک انکولوژی است که به بیمار این اطمینان را می‌دهد تا روند درمان وی طبق برنامه‌ریزی انجام شود . با توجه به ترکیبی بودن روش‌های درمانی اکثر سرطان ها ، ممکن است بیمار برای طی کردن روند بهبودی خود، به چندین انکولوژیست با تخصص مختلف مراجعه کند.
