سکته مغزی | استروک ( stroke ) چیست؟ , علائم بروز سکته مغزی , راه های پیشگیری از وقوع سکته مغزی : زمانی که یک لخته خونی باعث انسداد شریان خون رسان به مغز می شود سکته مغزی ایسکمیک و یا در زمانی که یک رگ خونی مغز پاره شده و خونرسانی به بخشی از مغز متوقف می شود سکته مغزی هموراژیک رخ می دهد که در این حالت ها سلول های مغز شروع به مردن می کنند پس با توجه به این تعریف های روشن و مشخص متوجه شدید که سکته مغزی، زمانی اتفاق می افتد که رگی خونی در مغز مسدود یا منفجر شود.
این اختلال خطرناک در واقع بزرگترین علت مرگ و میر در دنیا است به طوریه در کشورهای کمتر پیشرفته سکته مغزی به عنوان دومین علت مرگ و میر و در کشورهای پیشرفته سومین علت مرگ و میر است با توجه به این موضوع باید بگوییم که به طور متوسط 10 تا 15 درصد افرادی که به سکته های مغزی مبتلا می شوند در اثر این بیماری جان خود را از دست می دهند و 60 تا 70 درصد بیماران با درمان مناسب می توانند زندگی مستقل داشته باشند.
مراجعه به متخصص خوب مغز و اعصاب : فوق تخصص مغز و اعصاب
انواع سکته مغزی
سکته مغزی به سه دسته تقسیم می شود که این سه دسته بر حسب درجه شدت خطرات و عوارض نامگذاری شده اند که عبارتند از :
- سکته مغزی ایسکمیک
- سکته مغزی هموراژیک
- حمله ایسکمیک گذرا
سکته مغزی ایسکمیک :
این نوع سکته مغزی یکی از متداول ترین نوع سکته های مغزی، است که تقریبا از هر 10 سکته مغزی 9 مورد در این گروه قرار می گیرند. در صورتی که سرخرگی که خون را به مغز می رساند، مسدود شود، این نوع سکته مغزی در فرد رخ می دهد. از مهم ترین علل های بسته شدن رگ خونی، رسوب چربی ها در شریان ها (آترواسکلروز) است که باعث تشکیل لخته خونی می شود. و گاهی اوقات، نیز در اثر بی نظمی ضربان قلب، یک لخته خونی در قلب ایجاد می شود. سپس این لخته خونی به جای دیگری از بدن می رود که در آنجا سرخرگ رساننده خون به مغز را می بندد.
سکته مغزی هموراژیک :
این عارضه درست در زمانی که یک رگ خونی در مغز پاره می شود رخ می دهد معمولا زمانی این نوع سکته وقتی بروز می کند که یک رگ خونی ضعیف در مغز منفجر شود. نتیجه این نوع سکته، خونریزی شدید درون مغز است که متوقف کردن اش نیز سیار دشوار است.
حمله ایسکمیک گذرا :
این عارضه نیز در اثر گرفتگی رگ خونی رخ می دهد. و باعث آسیب دائمی مغز نمی شود، ولی باعث بروز علائم سکته می شود در واقع این عارضه در اثر کاهش جریان خون موقت قسمتی از مغز علائمی مشابه به سکته مغزی مثل تاری دید گذرا، اختلال صحبت کردن، همی پارزی و سرگیجه ایجاد می کند ولی به علت برگشت سریع جریان خون مغزسکته مغزی اتفاق نمی افتد و علائم ظرف مدت چند ساعت تا حداکثر24 ساعت برطرف می شود.
در واقع باید درباره این علائم گفت که هر چند که این علائم زود گذر می باشند و عوارضی را برجای نمی گذارند اما یک هشدار بسیار جدی برای سکته مغزی کامل محسوب می شوند که باید سریعا اقدامات تشخیص و درمان لازم برای پیشگری از سکته مغزی بعدی توسط متخصص مغز و اعصاب انجام شود.
مهم ترین اقدامات که برای تشخیص و درمان باید صورت بگیرد شامل تصویر برداری مغزی ، سونوگرافی داپلر عروق مغزی وکاروتید برای بررسی خون رسانی مغز و یافتن تنگی یا پلاک احتمالی در شریان های کاروتید و مغز و بررسی های قلبی شامل اکوی قلب جهت رد کردن فشار آمبولی یا لخته در قلب می باشد.
مهم ترین علائم و نشانه های سکته مغزی
با توجه به انواع سکته های مغزی علائم و نشانه ها نیر بسته به این که کدام قسمت از مغز دچار اختلال خون رسانی شده باشد متفاوت است.
- بروز سردرد ناگهانی و شدید
- احساس بی حسی یا فلج ناگهانی در یک طرف بدن
- کاهش ناگهانی بینایی، قدرت بدن، تعادل بدن
- تاری ناگهانی دید به خصوص در یک چشم و یا دوبینی
- به هم خوردن تعادل بدن به طور ناگهانی
- اختلال در صحبت کردن.
طبق یافته های محققان یکی از علل اصلی بروز سکته مغزی در واقع رعایت نکردن اصول پایه ای سلامتی است که شامل تغذیه و فعالیت جسمی است. به این ترتیب که هر چه که فرد فعالیت کمتر، رژیم غذایی ناسالم تر و وزن بیشتری را داشته باشد احتمال بروز سکته در فرد به مراتب بیشتر است.
مواردی مثل سیگار کشیدن ، کم تحرک بودن و استفاده زیاد از الکل جزو علل اصلی سکته مغزی محسوب می شوند. شاید جالب باشد تا بدانید که یکی دیگر از عواملی که باعث سکته مغزی می شود داشتن رژیم غذایی اشتباه است. در واقع بیشتر افراد با استفاده از یک رژیم غذایی نامناسب باعث افزایش خطر سکته می شوند. که این مورد در مصرف زیاد چربی ها و کلسترول باعث باریک شدن رگ های خونی توسط پلاک ها می گردد.
مهم ترین فاکتور های خطر سکته مغزی (risk factors)
- چاقی و اضافه وزن
- عدم تحرک و نداشتن فعالیت فیزیکی و یک جانشستن های بی مورد
- مصرف زیاد مشروبات الکلی و دخانیات
- مصرف مواد مخدر و روان گردان مثل کوکائین و متامصامین و شیشه
- فشار خون بالای کنترل نشده
- مصرف سیگار و قرار گرفتن در معرض دود سیگار
- کلسترول بالا (LDL)
- دیابت
- بیماری های قلبی و عروقی به خصوص آریتمی ضربان قلب نامنظم (AF)
- سن بالا و کهولت سن (شاید بتوان گفت افزایش سن مهم ترین ریسک فاکتور سکته مغزی محسوب می شود بعد از 55 سالگی به ازای هر ریسک استروک 2 برابر می شود نیمی از مارد استروک بین سنین 70 تا 75 سال اتفاق می افتد.
چگونه از سکته مغزی پیشگیری کنیم؟
سلامتی و داشتن یک زندگی سالم و ارام آرزوی هر کسی است و با توجه به این که عواملی مثل فشارخون، دیابت، استعمال دخانیات، مصرف الکل و چاقی از فاکتورهای خطر سلامتی و بروز سکته های مغزی هستند از این رو تغییر سبک زندگی و فعالیت روزانه منظم به رفع این خطر بسیار کمک می کند.
- یکی از راه های پیش گیری از سکته مغزی در کنار فعالیت منظم، کنترل فشار خون در افرادی که دارای فشار خون بالا هستند معمولا انجام و رعایت مواردی مثل ورزش، کاهش استرس، کاهش وزن و کاهش مصرف نمک و همچنین در صورت لزوم مصرف داروی تجویز شده توسط پزشک متخصص در کنترل فشار خون بسیار موثر است.
- برای پیشگیری از سکته مغزی کاهش پلاک های چربی در دیواره عروق مغز بسیار مهم است به این ترتیب با کاهش کلسترول و چربی اشباع شده رژیم غذایی، کاهش چربی موجود در غذا می توان که پلاک های چربی دیواره عروق مغز را کاهش داد همچنین مصرف داروی کاهنده کلسترول مثل استاتین، هم موثر است.
رعایت مواردی مثل
- ترک سیگار و کاهش مصرف الکل
- کنترل قنو خون و مصرف روزانه انسولین
- کاهش وزن و رسیدن به وزن ایده ال
- مصرف میوه و سبزیجات،روغن زیتون،آجیل
- انجام فعالیت های ورزشی روزانه به مدت 30 دقیقه
در صورت مشاهده علائمی از سکته مغزی سریعا به پزشک مغز و اعصاب مراجعه نمائید در مراجعه به پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب پزشک دارو هایی را جهت جلوگیری از سکته مغزی تجویز می کند که این دارو ها شامل آنتی پلاکت ها مثل آسپرین، کلوپیدگرول و پلاویکس می باشند و مصرف منظم این دارو ها از تجمع پلاکت ها که باعث ایجاد لخته درجدار عروق می شود پیشگیری می کند.
معمولا در بیشتر موارد نیز ممکن است که پزشک متخصص مغز و اعصاب بسته به شرایط زمینه ای بیمار از داروهای رقیق کننده خون قویتر مثل وارفارین وهپارین استفاده کند.
در صورتی که فرد دچار سکته مغزی شد اولین کار مراجعه به مراکز مجهز به واحد استروک (STROKE UNIT) تخصصی، است در این مرکز در چند دقیقه اول پس از بروز سکته مغزی با استفاده از تزریق مستقیم داروهای لیز کننده لخته خون مثل استروپتوکیناز (SK) به داخل رگ بسته شده استفاده می کنند و به این ترتیب سریعا خون رسانی را به حالت نرمال برمی گردانند.
با توجه به موارد ذکر شده و این که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است، توصیه می شود می بایستی تمام افرادی که فاکتور های خطر سکته مغزی را دارند تحت نظر متخصص مغز و اعصاب و معاینات نورولوژیک و اقدامات پیشگیری کننده مثل سونوگرافی داپلر عروق ترانس کرانیال و کاروتید (TCD&ECD) انجام دهند.
نکته مهم اینکه :
مطمئنا همه افراد به دنبال این هستند تا به مدت طولانی در سلامت زندگی کنند از این رو بهتر است تا بخور نخورهای مربوط به رژیم غذایی سکته مغزی را شناخته و رعایت کنیم که این موارد عبارتند از :
- مصرف نان، برنج، ماکارونی، سیب زمینی و غلات صبحانه (مثل برشتوک) که حاوی مقدار کمی چربی و در عین حال سرشار از نوعی انرژی هستند بسیار مهم است.
- مصرف منظم میوه و سبزیجات و هم چنین آب آن ها
- مصرف حبوبات، مغزها، دانه ها و سایر پروتئین های گیاهی
- مصرف 2 روز در هفته از ماهی های روغنی خصوصاً قزل آلا و قباد، سبب بهبود جریان خون می شوند.
- استفاتده از مغزها، دانه ها و روغن کتان حاوی نوعی اسید چرب ضروری به نام لینولئیک اسید هستند.
- مصرف مواد غذایی غنی از ماده معدنی سلنیوم از جمله ماهی، و تخم آفتاب گردان برای پیش گیری از سکته توصیه می شود.و برای پیش گیری از بروز مجدد سکته، منابع غذایی حاوی آلفا لینولئیک اسید (نوعی اسید چرب ضروری) از قبیل گردو ، سویا و روغن کانولا(گلزا) مفید هستند.
