بیماری فیستول مقعد و عوامل ایجاد فیستول مقعد : باید بگوییم که فیستول در اثر اتصال غیر طبیعی مابین دو ارگان یا دو سطح و بافت بدن ایجاد می گردد.در فیستول مقعد نیز این اتصال میان دیواره ی مخاطی درون کانال مقعد و پوست نزدیک مقعد به وجود می آید که به شکل یک تونل کوچک باریک غیر نرمال انتهای راست روده بروز خواهد کرد که به سطح خارجی پوست باز می گردد.
برای اینکه ما بتوانیم تصور بهتری از فیستول مقعدی داشته باشیم ابتدا نیاز است که با حالت نرمال کانال مقعد آشنا شویم.باید بگوییم که در انتهای مسیر گوارش در حد فاصل بین دو دریچه ی حلقه مانند عضلانی به نام دریچه ی داخلی و خارجی مقعد ،کانالی وجود دارد که به آن کانال مقعد گفته می شود .دریچه ی داخلی از جنس عضلات صاف و غیر ارادی و دریچه خارجی از عضلات اسکلتی و تحت کنترل ارادی متشکل می باشد.کانال مقعد را این دو عضله باهم حمایت می کنند.میان این دو دریچه ،غددی وجود دارد که به آن ها غدد مقعدی گفته می شود و این غدد ترشحات خود را به درون کانال تخلیه می نمایند چناچه بر اثر عواملی خروجی هر کدام از این غدد مسدود گردد ،منجر به عفونت و چرک ناحیه می شود.
مراجعه به پزشک متخصص : متخصص گوارش
لذا فیستول مقعدی بر اثر این عفونت در نزدیکی مقعد و تجمع چرک در بافت نزدیک آن به وجود می آید.این چرک می تواند یک کانال کوچک در پشت سر خود ایجاد کرده و به سطح پوست نفوذ پیدا کند.در واقع افرادی دچار فیستول مقعد می گردند که دارای سابقه آبسه مقعدی می باشند که کاملاً بهبود پیدا نکرده است.در این بیماری ،چرک و حتی ترشحات مدفوعی نیز می توانند از این کانال کوچک خارج شده و در سطح پوست دیده شوند.و تاسفانه عفونت به وجود آمده در اثر آبسه نیر می تواند در کل بدن گسترش پیدا کند.
می توان فیستول مقعد را بر اساس سادگی یا پیچیده بودن و همین طور نزدیکی آن به محل دریچه های کانال مقعد به انواع گوناگونی تقسیم بندی کرد که شامل پنج دسته می شود که عبارت اند از :
انواع فیستول مقعد
فیستول اکسترا اسفنکتریک(Extrasphincteric)
این فیستول که می تواند در اثر بیماری کرون یا فرآیند التهابی مانند آپاندیس و یا آبسه به وجود آمده باشد ،از قسمت راست روده (بخش از روده ی بزرگ ) شروع شده و به سمت پایین کشیده شده و از طریق عضله ی لواتور آنی کف لگن به پوست اطراف مقعد باز می گردد.دقت شود که این نوع فیستول از خطوط دندانه دار (که غدد قعد در آنجا قرار گرفته است) ایجاد می گردد.
فیستول سوپر اسفنکتریک (Suprasphincteric)
این نوع فیستول که دارای حدود 20% شیوع می باشد ، نیز از بین اسفتکتر داخلی و خارجی شروع شده و به سمت بالا گسترش می یابد و از عضلات پوبورکتالیس عبور کرده و در حدود یک اینچی خروجی مقعد به پوست باز می شود.
فیستول ترانس اسفنکتریک(Transphincteric)
این نوع از فیستول هم که دارای حدود 20 تا 25% شیوع می باشد ،از بین عضلات دریچه ی داخلی و خارجی و یا پشت مقعد آغاز،و از عضله اسفنکتر خارجی عبور کرده و در فاصله ی یک اینچی و یا دورتر از پوست اطراف مقعد خارج می گردد.برخی مواقع به خاطر شکل ظاهری این نوع فیستول که امکان دارد شبیه U باشد به آن نعل اسبی نیز گفته می شود.
فیستول اینتراسفنکتریک (Intersphincteric)
این نوع فیستول هم که دارای شیوع 55 تا 70% می باشد از بین عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی شروع شده و با عبور از عضله اسفنکتر داخلی از قسمت بسیار نزدیک مقعد خارج می گردد.
فیستول زیر مخاطی
این نوع از فیستول نیز به شکل سطحی از زیر مخاط می گذرد.
در واقع کانال فیستول می تواند دارای علایم و نشانه های ناخوشاندی باشد که از جمله این نشانه ها می توان به ناراحتی و سوزش پوست ،درد ،التهاب و همین طور در تعدادی از مبتلایان به علایم دیگری مانند خون ریزی و ترشح در حین عبور مدفوع اشاره داشت.با توجه به دلیل به وجود آورنده فیستول ،این بیماری می تواند نشانه های مختلفی داشته باشد و علائم متفاوتی را از خود بروز دهد .از آنجایی که آسیب وارد از طرف این بیماری دارای شدت زیادی می باشد ،لذا به غیر از جراحی و ترمیم برای درمان این راهی وجود ندارد ولی در ابتدا باید عفونت محل به کلی برطرف گردد و سپس جراحی صورت بگیرد.
دلایل ایجاد فیستول مقعد
همان گونه که در بالا نیز اشاره داشتیم ،اغلب فیستول مقعد در پی یک آبسه مقعدی ایجاد می گردد که دارای درد زیادی می باشد.و دلیل ایجاد آبسه نیز انسداد یکی از غدد درون راست روده است که چرک ناشی از آن در بافت ها موجب ایجاد یک فیستول مقعدی می گردد.متاسفانه بررسی ها نشان داده است که از بین هر چهار بیماری که ابتلا به آبسه مقعد شده ،دو مورد آن تبدیل به فیستول شده است.راه درمان آبسه راحت می باشد بدین صورت که یک برش پوستی روی آبسه انجام داده و چرک آن را خارج می کنند.معمولا تخلیه آبسه را تحت بی حسی موضعی ،یا در مطب ویا در کلینیک انجام می دهند.و بیشتر هم در مواقعی که آبسه به خودی خود تخلیه گردد و کاملاً بهبود پیدا نکند ،فیستول ایجاد می گردد.
بنابراین دلایل این بیماری عبارت اند از :
آبسه مقعدی : در واقع فیستولی که بر اثر آبسه مقعدی ایجاد می گردد ،دارای نشانه های کلی عفونت می باشد که در بیشتر موارد تکرار می گردد، این نشانه ها عبارت اند از : خستگی ،تب ،احساس ناخوشی و تورم اطراف دهانه ی مقعد فرد.
از سوی دیگر ایجاد فیستول مقعد می تواند دلایل نادری مانند یک بیماری مزمن در فرد نیز باشد که این بیماری ها شامل موارد زیر است:
- بیماری کرون : این بیماری در 25% موارد ابتلای فیستول ایفای نقش می کند و دارای نشانه هایی مانند درد شکم ،اسهال ،کم اشتهایی ،کاهش وزن ،تهوع و استفراغ می باشد.این بیماری بسیار طولانی مدت می باشد که در این بیماری دستگاه و لوله های گوارشی دچار التهاب می شوند .چناچه دلیل ایجاد فیستول این بیماری باشد ،نشانه های متفاوتی را از خود بروز خواهد داد که در تشخیص بسیار کمک کننده خواهد بود.
- دیورتیکولیت : این بیماری نیز در اثر ،عفونت کیسه های کوچکی که در روده ی بزرگ قرار دارند ، ایجاد می گردد.
- هیدر آدنیت چرکی : در حقیقت این بیماری یک بیماری پوستی مزمن می باشد که در آن غدد عرق مبتلا به عفونت شده و منجر به وجود آمدن آبسه و زخم می گردد ،چناچه غدد درون مقعد نیز درگیر این بیماری گردند ؛به شکل سطحی و یا عمقی موجب عفونت یا ایجاد فیستول خواهد شد.
- بر اثر عوارض جراحی در نزدیکی مقعد : پس از عمل جراحی نخلیه ی آبسه مقعد ،نیز فیستول مقعد می تواند به وجود بیاید ،همین طور آسیب های بافتی ناشی از جراحی های مقعدی و یا اینکه زایمان های دشوار هم می توانند موجب تغییر شکل سلولی و به وجود آمدن فیستول مقعدی گردند.
- دچار بیماری سل بودن : در واقع سل یک عفونت باکتریایی می باشد که معمولاً ریه ها را درگیر می کند ولی امکان دارد در هر قسمت بدن مانند راست روده نیز روی دهد و موجب ایجاد ابسه مقعد و در پی آن فیستول گردد.
- بیماری های جنسی مانند کلامیدیا یا سیفلیس : بعضی از عفونت های که از راه جنسی وارد ی شوند نیز می توانند عامل ایجاد فیستول مقعد باشند.
- اچ آی وی (HIV) : چون بر اثر بیماری ایدز سطح ایمنی بدن کاهش پیدا می کند ،لذا فرد در معرض ابتلا به عفونت قرار می گیرد و بدین شکل زمینه برای به وجود آمدن فیستول فراهم می شود.
- زخم های به وجود آمده بر اثر ضربه : ضربه و تروما می توانند تغییر شکل سلولی ایجاد کرده و همین طور با ایجاد زخم و آسیب بافتی زمینه را برای به وجود آمدن فیستول مساعد نمایند.
- سرطان : در سرطان رکتوم نیزاحتمال دارد که تغییر شکل سلولی ایجاد کرده و همین طور تومور در قسمت پایانی روده بزرگ ،یعنی جایی که مدفوع قبل از دفع در آنجا ذخیره می شود ،ایجاد کند ،که این موارد زمینه را برای ایجاد فیستول مقعدی فراهم می کنند.
