یکی از مهمترین فاکتورهای سلامت روانی کودک، داشتن اعتماد به نفس است. کودکانی که اعتماد به نفس خوبی دارند، معمولا در بزرگسالی انسان‌های موفق‌تری می‌شوند و بهتر از سایر افراد می‌توانند مسیر مورد علاقه خود را طی کنند. در این میان گاهی مشکلاتی به وجود می‌آید که اجازه رشد و شکوفایی اعتماد به نفس کودک را نمی‌دهد. در این صورت کودک سرخورده می‌شود و نمی‌تواند به‌راحتی تعاملات اجتماعی داشته باشد. کودکی که اعتماد به نفس پایینی دارد، معمولا خود را دست کم می‌گیرد و احساس ارزشمندی ندارد. کمبود اعتماد به نفس کودک دلایل مختلفی دارد که والدین بهتر است آن‌ها را بشناسند تا بتوانند با برطرف کردن ریشه این مشکل، اعتماد به نفس کودک را بهبود دهند.
دلایل کمبود اعتماد به نفس در کودکان
عدم حمایت والدین
یکی از مهمترین دلایلی که باعث کاهش اعتماد به نفس کودک می‌شود، این است که بداند والدینش حمایتگر نیستند. برای کودک بسیار دشوار است که ببیند والدین به او توجه کافی ندارند. در این صورت او احساس بی‌اهمیت‌بودن و بی‌ارزشی خواهد کرد و فکر می‌کند والدین او را فراموش کرده‌اند. کودک علاقه دارد که کارهایش مورد توجه پدر و مادر قرار بگیرد. در غیر این صورت سرخورده می‌شود و حس می‌کند برای کسی مهم نیست. اگر نمی‌دانید چگونه والدین حمایتگری باشید، حتما از روانشناس کودک خوب و حرفهای کمک بگیرید.
عصبانی شدن از اشتباهات و شکست‌های کودک
وقتی که والدین نسبت به اشتباهات فرزندشان واکنش بیش‌ازحد نشان می‌دهند، باعث احساس ترس و تحقیر در کودک می‌شوند. در این صورت کودک از امتحان‌کردن چیزهای جدید در آینده ترس خواهد داشت. اشتباه‌کردن بخش جدانشدنی مسیر رشد کودک است و او در راه یادگیری مهارت‌ها و توسعه فردی خود باید اشتباه کند تا از آن‌ها درس بگیرد. عصبانیت از شکست و اشتباه کودک او را از ریسک‌کردن و یاد گرفتن چیزهای جدید فراری می‌دهد و اعتماد به نفس او را خدشه‌دار می‌کند.
مقایسه کودک با بچه‌های دیگر
یکی از اشتباه‌ترین کارهایی که والدین می‌توانند انجام دهند، مقایسه بچه‌ها با یکدیگر است. بسیاری از ما دیده‌ایم که والدین بچه‌ها را با سایر کودکان یا خواهر و برادرها مقایسه می‌کنند. شاید پدر و مادر هدف آزردن کودک را نداشته باشد، اما این کار حس تحقیر و شکست را به کودک می‌دهد و باعث کاهش اعتماد به نفس در کودک می‌شود.
قضاوت‌کردن کودک بر اساس نمره‌ها
بسیاری از والدین به نمره‌های کودک بسیار اهمیت می‌دهند، این رفتار می‌تواند برای رشد اعتماد به نفس کودک بسیار مضر باشد. تاکید صرف بر نمره باعث می‌شود که کودک احساس اضطراب دائمی داشته باشد و نتواند به علایق و سایر مهارت‌های خود فکر کند.
دست کم گرفتن تلاش کودک
وقتی بچه‌ها در حال تلاش برای یادگیری چیزهای جدید یا انجام کارهای دشوار هستند، ممکن است به آن‌ها بگویید «نگران نباش، این کار آسان است». شاید شما با هدف کمک به کودک این حرف را بزنید، اما در واقع کودک ممکن است استرس بگیرد و با خود فکر کند چرا نمی‌تواند کار آسانی را انجام دهد. اگر همیشه از این حرف‌ها به کودک می‌زنید، باید بدانید که این کلمات می‌تواند اعتماد به نفس کودک را تخریب کند و او را درگیر اضطراب کند.
مراقبت بیش از حد از کودک
اکثر والدین می‌خواهند همیشه از فرزندشان مراقبت کنند، اما باید حواستان باشد که این مراقبت بیش از حد نشود. اگر آزادی عمل کودک را بگیرید و او را در فضایی که تعیین کرده‌اید، محصور نگه دارید، کودک نمی‌تواند مهارت‌هایی مانند اعتماد به نفس خود را رشد دهد.
علائم کمبود اعتماد به نفس در کودک
- شکایت از دردهایی مانند سردرد و معده درد ناشی از استرس‌ها
- گوشه‌گیری و انزوا
- حاضر نشدن در گروه‌های اجتماعی، خجالتی‌بودن در مهمانی‌ها و کم‌حرفی در جمع
- ابراز ناامیدی و غمگینی
- منفی‌گرایی درباره خود، ظاهر و توانایی‌ها
- اضطراب همیشگی از کارها و عملکردها
راه های بهبود اعتماد به نفس کودک
حالا که دلایل کاهش اعتماد به نفس کودکان را دانستید، حتما به دنبال راه‌هایی هستید تا بتوانید کودکانی با اعتماد به نفس بالا تربیت کنید.
تحسین کردن کودک
یکی از مهمترین کارهایی که می‌توانید برای بهبود اعتماد به نفس فرزندتان انجام دهید، تحسین کودک است. وقتی بچه‌ها کارهای جدیدی انجام می‌دهند، در کاری موفق می‌شوند یا چیز تازه‌ای را یاد می‌گیرند، آن‌ها را تشویق و تحسین کنید. آن‌ها با این کار می‌فهمند که ارزشمند هستند و شما به آن‌ها اهمیت می‌دهید. از طرفی حس موفقیت را می‌چشند و برای ادامه مسیر انگیزه می‌گیرند.
شنونده بودن
درصد بالایی از والدین به دلیل مشغله‌های کاری و زندگی روزمره، زمان کافی برای صحبت‌کردن با کودک ندارند. اگر می‌خواهید اعتماد به نفس را در کودکان تقویت کنید، باید یک شنونده خوب برای آن‌ها باشید. زمانی از روز را برای صحبت‌کردن با ان‌ها اختصاص دهید. نظرشان را بپرسید و از آن‌ها بخواهید درباره افکار و احساساتشان با شما صحبت کنند. یک شنونده فعال باشید و هرگز فقط نظرات خود را بیان نکنید. شنیدن حرفهای کودک باعث رشد شخصیت و حس ارزشمندی در او خواهد شد.
آموزش مراقبت از خود
یکی از مهمترین کارها برای بهبود اعتماد به نفس کودک این است که به او خودمراقبتی را یاد بدهید. این کار می‌تواند از فعالیت‌های ساده‌ای مانند مسواک‌زدن، مرتب‌کردن تخت و تمیز کردن اتاق شخصی کودک شروع شود. همچنین می‌توانید به‌مرور به او یاد بدهید که برای سلامتی‌اش ورزش کند، کتاب بخواند و فعالیت‌های مفیدی انجام دهد. مراقبت از خود باعث افزایش حس عزت نفس و ارزشمندی می‌شود و به کودک کمک می‌کند تا همیشه مراقب خودش باشد و نیازهایش را بشناسد.
دادن مسئولیت به کودک
از دیگر راه ها برای افزایش اعتماد به نفس کودک این است که از سنین پایین وظایفی را به آن‌ها محول کنید. کودک با انجام وظایف درک می‌کند که در خانواده نقش دارد و ارزشمند است. همچنین از کودکی مسئولیت‌پذیری را تمرین می‌کند و در بزرگسالی راحت‌تر می‌تواند به استقبال سختی‌ها و موانع برود. کمک در کارهای ساده خانه، اب‌دادن به گلدان‌ها، آماده کردن غذای حیوان خانگی، کمک در مرتب‌کردن کمدها و لباس‌ها از حمله کارهایی است که کودک می‌تواند مسئولیت‌پذیری و انجام وظایف را تمرین کند.
چرا بهبود اعتماد به نفس کودک مهم است؟
در بخش‌های قبلی درباره دلایل کمبود اعتماد به نفس کودک و راه‌های بهبود آن صحبت شد. باید بدانید که یک کودک سالم که از نظر جسمی و روانی به‌خوبی رشد کرده است باید خود را دوست داشته باشد و بتواند کارهای شخصی خود را انجام دهد. کودکانی که اعتماد به نفس دارند، بهتر می‌توانند مسئولیت‌های جدید را بپذیرند و کارهای دشوار انجام دهند. آن‌ها به میزان معقولی ریسک‌پذیر هستند و به توانمندی‌های خود باور دارند، بنابراین بیشتر از سایر هم‌سالان خود پیشرفت می‌کنند.
کودکانی که اعتماد به نفس دارند معمولا عملکرد تحصیلی بهتری دارند و از یاد گرفتن چیزهای جدید نمی‌ترسند. آن‌ها حس عزت نفس و ارزشمندی دارند و به همین دلیل می‌توانند روی پای خود بایستند. یادتان باشد که تقویت اعتماد به نفس کودک یکی از مهمترین کارهایی است که می‌توانید برای فرزندتان انجام دهید. در این مسیر بهتر است همیشه با یک روانشناس کودک مشورت کنید تا بتوانید بهترین راهکارها را با توجه به اخلاق و ویژگی‌های کودک خود در پیش بگیرید.
