سر درد , علل بروز سردرد و راه های درمان آن : بیشتر افراد همیشه از داشتن سردرد های مزمن شکایت می کنند . معمولا یکی از شایع ترین اشکال درد که از سیستم عصبی مرکزی ناشی می شود سردرد است. معمولا برخی از افراد در دوره خاصی از زندگی خود سردرد شدید را تجربه می‌کنند و برخی دیگر دچار سردرد های گاه و بی‌گاه می شوند بنابراین هر کسی ممکن است که دچار سردرد شود و هیچ تفاوتی ندارد که چه سنی را داشته باشد از این رو و با توجه به نوع سر درد ها، انجمن بین المللى سردرد (IHS) سردرد را به ٢ نوع اولیه و ثانویه طبقه بندی می كند.
سردرد اولیه
- سر درد میگرنی
- سر درد تنشى و یا (Tension)
- سردرد كلاستر و یا (خوشه اى)
- انواع نورالژى مثل نورالژی تریژمینال
سردرد ثانویه
- سردرد ناشى از آرتریت تمپورال یا التهاب شریان گیجگاهى
- سردرد ناشى از بالا بودن فشار مغز كه در بسیاری از مواقع می تواند بدون علت نیز باشد که سودو تومورسربرى نام دارد ویا به علت ضایعه فضاگیر مغزى ایجاد شود مثل تومور مغزى به وجود می آید.
- و سردرد ناشى از مصرف بیش از حد دارو که در بیشتر افراد دیده می شود.
معمولا در صورت بروز سردرد کمتر کسی به سراغ پزشک معالج می رود اما برای تشخیص نوع اولیه از ثانویه نیاز است تا به پزشک مربوطه مراجعه کرد و یک شرح حال دقیق داد معمولا پزشک بعد از شرح حال بیمار معاینه فیزیكى انجام میدهد زیرا که این موارد و نورولوژی بیمار مبتلا به سردرد توسط متخصص مغز و اعصاب خوب بسیار مهم است و این راه در واقع بهترین روش برای درمان سردرد می باشد زیرا که با مشخص شدن نوع سر درد درمان بهتری صورت می گیرد زیرا انواع ثانویه سردرد نیازمند اقدامات تشخیصى و درمانى سریعتر و جدى ترى می باشند زیرا که در همه ی بیماری ها تشخیص صحیح می تواند که درمان مناسبی را داشته باشد.
پس همان طور که گفتیم در مراجعه به متخصص مغز و اعصاب دادن شرح حال خوب و دقیق به تشخیص صحیح نوع سردرد کمک زیادی می کند.
مهم ترین سوالی که متخصص مغز و اعصاب در مراجعه از بیمار می پرسد این مورد است که چه زمانی بیمار اولین حمله سردرد را تجربه كرده است ؟
همان طور که گفتیم و بر این اساس سردرد به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می شود:
- درباره سردرد حاد باید بگوییم که سر درد حاد سردردى است كه به تازگى شروع شده و طبق بعضى ازطبقه بندی ها كمتر از ٤ هفته شروع شده است و این نوع سر درد نیاز به بررسى بیشترى از نظر تشخیص نوع و علت سردرد را دارد .
- اما در تعریف سردرد مزمن باید بگوییم که سردردى كه مدت طولانى فرد را درگیر كرده و معمولا بیشتر از یك ماه طول می کشد. بررسى بیشتر در این نوع سردرد توسط نورولوژیست خوب هم به درمان صحیح و كاهش درد بیمار كمك میكند.
موضوع مهم دیگر نحوه شروع سردرد ( onset ) است
یکی از نشنانه های خونریزی مغزی و یا پارگی آنوریسم مغزی شروع اولین حمله سردرد شدید، ناگهانى و انفجارى است که درعرض كمتر از چند ثانیه به حداكثر شدت خود می رسد(Thunderclap Headahe) که همان طور که گفتیم می تواند نشانه خونریزى مغزى ویا پارگى آنوریسم مغزى باشد که در این حالت نیاز به مراجعه به اورژانس و اقدامات سریع است
Duration سردرد
معمولا مدت زمانی که یك حمله سردرد طول می كشد در انواع مختلف سردرد متفاوت است مثلا این مدت در میگرن ٤ تا ٧٢ ساعت است درحالیكه در سردرد هاى نورالژیفرم این درد ها فقط در حد ثانیه یا دقیقه است .
- فركانس سردرد كه نشان دهنده تكرار حمله هاى سردرد در ٢٤ ساعت یا در هفته است.
- نوع سردرد مثلا خنجرى ،سوزشى فشارى ، و سر درد های ضرباندار
- علائم همراه سردرد مثل تهوع ،استفراغ ،فتوفوبى(حساسیت به نور یا ترس از نور)،فنوفوبى(ترس از صدا)،تارى دید،قرمزى و اشك ریزش چشم یا آبریزش از بینى
- عوامل مستعد كننده یا Trigger سردرد مثل گرسنگى ،استرس ،هواى سرد ،سیكل قاعدگى،مصرف بعضى غذا ها ،بدخوابى
- عواملى كه باعث تشدید و بدتر شدن سردرد می شوند مثل فعالیت فیزیكى ،سرفه كردن ،زور زدن ،تغییر وضعیت بیمار
- سابقه بیمارى دیگر در فرد مثل سابقه ضربه به سر،فشار خون بالا،بیماریهاى دندانى،آلرژى،تب و كاهش وزن
- سابقه فامیلى سردرد كه بخصوص در مورد میگرن و بعضی بیماری های عروقى مثل آنوریسم اهمیت دارد
- دارو هاى مصرفى توسط بیمار
در بیشتر موارد نیز مصرف بعضى دارو ها می توانند که ایجاد کننده سردرد باشند دارد هایی مثل ایزوسورباید (نیتروكانتین) ،دی پریدامول ، بوپروپیون و . .
نشانه های خطر در سردرد (Red Flags )
- در بیشتر اوقات فرد دچار سردرد شدید ناگهانى می شود كه حالت انفجارى دارد و در كمتر از یك دقیقه به حداكثر شدت خود میرسد بطوریكه بیمار میگوید:((این شدیدترین سردردى است كه تا بحال تجربه كرده ام)). به این نوع سردرد Thunderclup headache گفته مى شود و معمولا نشانه خونریزى مغزى ناشى از پارگى آنوریسم یا شریان مغزى در نوع خونریزى دهنده سكته هاى مغزى است.
با توجه به نوع سر درد نكته مهم اورژانسى بودن این نوع سردرد است و باید به سرعت اقدامات تشخیصى و درمانى انجام گیرد به طوری كه تأخیر در آن ممكن است صدمات جبران ناپذیرى براى بیمار داشته باشد و یا حتى مرگبار باشد.
- شروع سردرد جدید در سن بالاى40 یا 50 سال
- تغییر الگوى قبلى سردرد مثلا شدت یا فركانس سردرد
- سردرد پیشرونده كه به درمان جواب نمى دهد.
- نشانه های مرتبط با مغز و اعصاب همراه مثل تارى دید،ضعف اندامها ، كاهش سطح هوشیارى،تشنج
- علائم سیستمیك شامل تب ،كاهش وزن ،درد و سفتى گردن
- بدتر شدن سردرد با سرفه و فعالیت كه مى تواند نشانه افزایش فشار مغز باشد.
- سردردى كه بعد از ضربه به سر شروع شود.
- سردردى كه فرد را از خواب بیدار كند.
- سردرد صبحگاهى با تهوع و استفراغ جهنده
- سردردى كه در دوران باردارى یا پس از زایمان شروع شود .این نوع سردرد میتواند ناشى از ترومبوز سینوس وریدى یا لخته شدن خون در ورید هاى مغز به علت تغییرات سیستم انعقادى خون در حاملگى و پس از آن است و ازآنجایی كه به درمان با دارو هاى ضد انعقاد به صورت فورى نیاز دارد بیمار باید سریعا توسط متخصص مغز و اعصاب ویزیت شود.
- سردرد همراه با قرمزى و درد چشم که بسیار آزار دهنده است
- نوع سردردی که فرد دارای سابقه كانسر یا نقص ایمنى دارد
معمولا تمام نشانه هایی که گفته شد برای انجام معاینه دقیق نیاز به یک بررسی جدی را دارد و از این رو معاینه دقیق نورولوژى توسط متخصص مغز و اعصاب و تصویربردارى مغزى مثل ام آر آی مغز می تواند که در تشخیص این مورد بسیار ضروری باشد.
ممکن است تا در بعضی از مواقع و در یک نوع از علائم میگرنی علائم نورولوژیك مثل ضعف اندامها یا تارى دید ایجاد شود كه اورا (aura) نام دارند. معمولا اوراها قبل از شروع سردرد شروع مى شوند و معمولا با شروع سردرد نیز تمام مى شوند معمولا این علائم كه در اثر تنگ شدن رگهاى مغز ایجاد مى شوند كمتر از ٦٠ دقیقه طول مى كشند.
اما در صورتی كه اورا بیشتر از ٦٠ دقیقه طول بكشد یا به طور كامل برطرف نشود و یا اوراى جدید به خصوص فلج اندام ها ایجاد شود در این صورت نیاز به بررسى بیشتر توسط متخصص مغز و اعصاب دارد.
***نکته پایانی :
بر اساس بسیاری از تحقیقاتی که برای پیدا کردن دلایل سردرد انجام شده است، حدود ۴۰ درصد افرادی که از سردرد رنج می‌برند می‌توانند فقط با پرهیز کردن و ایجاد عادت‌های صحیح به راه طبیعی درمان سردرد خود برسند اما بهترین راه برای تشخیص سر درد و جلوگیری از عوارض ناگوار بسیاری از سر درد ها مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب می باشد.
