شرح و تفسیر تست ادرار : تست ادرار (Urinalysis) یکی از رایج ترین آزمایشات جهت بررسی بسیاری از بیماری ها می باشد. و اغلب برای مشخص نمودن عفونت های ادرار(کلیه ها ،حالب ،مثانه ،پروستات) مشخص کردن وجود قند در ادراربیماران دیابتی ،وجود سنگ کلیه ،فشارخون بالا و احتمال وجود سرطان کلیه ،سرطان مثانه،سرطان لگنچه وحالب و در برخی بیماری های کلیوی و کبدی خاص انجام می گردد.از مزایای مهم این آزمایش در دسترس بودن سریع ان می باشد که معمولا نیاز به آمادگی خاصی ندارد.بیشتر بیماری های کلیوی در صورتی که با این آزمایش تشخیص داده نشوند ،می توانند به یک نارسایی مزمن کلیه مبدل شوند.به همین منظور ما در اینجا سعی می کنیم که به تفسیر و شرح آزمایش ادرار بپردازیم.
آزمایش ادرار را به چه صورتی انجام می دهند؟
در انجام آزمایش ادرار ،ظرف کوچکی را به فرد می دهند و از او می خواهند که کمی ادرار خود را در آن بریزد.این ظرف بایست کاملا تمیز باشد و تنها با آب فراوان و صابون شسته شده باشد.بهترین نتایج حاصل از این آزمایش اغلب روی ادرار اول صبح حاصل می شود.
- آزمایش ادرار بهتر می باشد صبح انجام گردد و شب پیش از آن از مصرف خوراکی هایی مانند لبو ،چغندر ،هویچ، شاه توت اجتناب نمود.
- انجام دادن فعالیت های سنگین و ورزشی پیش از انجام آزمایش ادرار می تواند نتایج آزمایش را تغییر دهد خانم ها بهتر می باشند در دوران قاعدگی آزمایش ندهند ویا به پزشک اطلاع دهند که هنگام آزمایش قاعده بوده اند.
- خوب می باشد که نیم الی یک ساعت پیش از آزمایش ادار آب نوشیده شود.
- به هیچ عنوان داخل ظرف آزمایش خود را لمس نکنید.
- استفاده از برخی از داروهای خاص مانند اریترومایسین ،کوتریموکسازول و ویتامین C رنگ ادرار را تغییر می دهند .پس بهتر است داروهای مصرفی خود را در صورت امکان و با مشورت پزشک قطع کنید و یا به پزشک معالج خود اطلاع دهید که این دارو را مصرف می کنید.
- امکان دارد که بنا به درخواست متخصص اورولوژی ،نمونه اول یا نمونه وسط یا نمونه آخر ادرار گرفته شود که اغلب نمونه وسط ادرار گرفته می شود.
چه اطلاعاتی را می توان از آزمایش ادرار به دست آورد؟(شرح آزمایش ادرار)
هر برگه آزمایش ادرار(Urinalysis) دارای دو قسمت اطلاعات ماکروسکوپی (آنچه در ظاهر است ودر سمت چپ برگه قرار دارد) و اطلاعات میکروسکوپی (آنچه درزیر میکروسکوپ مشاهده می شود و در سمت راست برگه قرار دارد) می باشد.
در بخش ماکروسکوپیک این موارد را ذکر می کنند:
رنگ ادار(Colour) ،ظاهر ادرار (Appearance) ، وزم مخصوص ادرار (Specific gravity) اسیدیته ادرار(PH) ، پروتئین ادرار (Protein) ،گلوکز ادرار (Glucose) ،کتون استون ادرار(Blood) ،هموگلوبین ادرار،Bilirubin & Urobilinogen ، نیتریت
و در بخش میکروسکوپی این موارد را ذکر می کنند:
WBC ,RBC ,Epitheliel cells, Mucus, Bacteria, cast,Crystal
رنگ ادرار در تست ادرار :
رنگ ادرار دارای دامنه ی گسترده ای می باشد و اغلب وابسته به غلظتش است.رنگ ادرار از زرد کم رنگ (Light yellow) تا کهربایی تیره (Dark yellow) متغییر می باشد.بسیاری از داروها و مواد غذایی می توانند رنگ ادرار را تغییر دهند . ولی برخی رنگ ها مانند قرمز (خون در ادرار) ،سیاه ،نارنجی (بیلیروبین بالا) سفید (چرک فراوان) و یا آبی یا سبز (عفونت سودومونایی) قهوه ای (کم آبی شدید) امکان دارد مهم باشند و با پیگیری علت آن می توان به تشخیص های مهمی دست پیدا کرد.
شفافیت ادرار (APPEARANCE) در تست ادرار :
معمولا ادار نرمال شفاف می باشد ولی امکان دارد به واسطه رسوب فسفات ها یا اوراتها، کدر شود.حضور گلوبول های سفید یا قرمز ،اپی تلیالها و بکتریها در میزان خاصی می توانند ادرار را کدریا نیمه کدر نمایند.موکوس هم می تواند نمای نیمه مه آلود به ادرار بدهد.شفافیت ادرار می تواند در اثر عامل های گوناگونی مانند مصرف برخی غذاهای حاوی چربی زیاد ،وجود عفونت،چرک ،باکتری موجود در ادرار ،وجود گلبول سفید یا قرمز خون در ادرا ،وجود اسپرم ،قارچ،موکوس و موارد دیگر تغییر یابد.
وزن مخصوص SPECIFIC GRAVITY ادرار :
وزن مخصوص ادرار نتیجه اندازه گیری اجزای مختلف مانند مواد دفعی و املاح ادرار می باشد که به شکل عددی بیان می شود .وزن بالا نشان دهنده ادرار غلیظ می باشد.مخصوص در حالت طبیعی در بازه ی 1.005 تا 1.03 قرار می گیرد .بیماری های کلیوی و همین طور مصرف بیش از اندازه مایعات می تواند موجب کاهش این عدد شود.از سوی دیگر غلیظ شدن ادرار و کمبود مایع در بدن می تواند این عدد را بالا نشان دهد.
اسیدیته یا PH ادرار :
PH ادرار مابین 4/6 -8 متغیر بوده و اغلب حدود 6 و کمی اسیدی است.برای پزشک مهم می باشد که PH ادرار را با اطلاعات دیگر مرتبط سازد.اسیدی یا بازی بودن ادرار شما می تواند در شکل گیری نوعی از سنگ های کلیه تاثیر داشته باشد.استفراغ ،آلکالوز تنفسی ،عفونت های مجاری ادرار PH ادرار را بالا می برد و در دیابت ،اسهال ،گرسنگی طولانی مدت و زمان خواب PH پایین می آید و ادرار اسیدی می شود.
Reference(“normal”) valuesin UA
-color-Yellow(light/pale to dark/deep amber)
Clarity/turbidity-Clear or cloudy
pH-4.5-8
Specific ggravity-1.005-1.025
Glucose-<130 mg/d
Ketones-None
Nitrites-Negative
Leukocyte esterase-Negative
Bilirubin-Negative
Urobilirubin-Small amount(0.5-1 mg/dl)
Blood-<3 RBCs
Protein-<150 mg/d
RBCs<2RBCS/hpf
WBCs<2-5WBCs/hpf
Yeast-None
Bacteria-None
Crystals-Occasionally
Casts-0-5 hyaline casts/lpf
Squamous epithelial cells-<15-20 squmous epithelial cells/hpf
بوی ادرار در تست ادرار :
می توان گفت که بوی طبیعی ادرار به دلیل وجود اسید است و بوی شبیه به فندق دارد ولی مواد غذایی مختلف و بعضی بیماری ها این بو را می توانند تغییر دهند.
حالت غیر نرمال:ادرار بیماران دیابتی اغلب داری بوی قوی و شیرین شبیه به بوی استن می باشد.بوی شیرین و میوه ای هم گاهی اوقات از ادرار این بیماران به مشام می خورد.بوی بسیار بد ادرار نشان دهنده عفونت مجاری ادراری و وجود چرک در ادرار می باشد.کسانی که ادرارشان بوی مدفوع می دهد امان دارد دچار فیستول روده به مثانه شده باشند.
پروتئین در تست ادرار
پروتئین جزو موادی می باشد که به طور طبیعی نباید در ادرار وجود داشته باشد.و وجود آن در ادرار نشان دهنده ی یک بیماری خاص می باشد.در حالت نرمال ،نتیجهه بررسی وجود پروتئین در ادرار باید منفی (Negative) یا بین 50 الی 80 میلی گرم در ادرار 24 ساعته باشد.وجود پروتئین در ادرار می تواند نشان دهنده ی آسیب های کلیوی ،عفونت ادراری ،فشارخون بالا ،دیابت و بیماری لوپوس گلومرولونفریت (یک نوع بیماری کلیوی) باشد.این را هم به خاطر داشته باشید که تب ،ورزش شدید و بارداری نیز در حالت طبیعی حضور پروتئین در ادرار یا پروتئینوری را در پی خواهد داشت.در این شرایط بهتر می باشد که پزشک فوق تخصص کلیه ومجاری ادراری بیمار را معاینه نماید.
گلوکز در تست ادرار :
گلوکوزوری یا گلوکز در تست ادرار به طور معمول هنگامی مشاهده می شود که میزان گلوکز خون از حد آستانه کلیوی بیشتر باشد(180 میلی گرم ) هر چند برخی مواقع به طور طبیعی آستانه کلیوی برخی افراد پایین تر از این هم می باشد.دیابت شیرین ،تزریق سرم های قندی و مصرف یکباره و زیاد کربوهیدها از علت های وجود گلوکز در ادرار می باشند.
کتون KETONEدر تست ادرار :
در واقع اجسام کتونی در طی کاتابلوسیم اسید های چرب به وجود می آیند.کتون در ادرار به دنبال کتوزیس (افزایش کتون ها در خون ) ایجاد می گردد.هنگامی که فرد دچار کمبود مصرف قندها و کربوهیدرات ها (مانند روزه داری طولانی ) یا دفع کربوهیدرات ها از بدن وی آفزایش می یابد (مثل اسهال و استفراغ های شدید) و یا سلول ها نمی توانند کربوهیدرات ها را دریافت و مصرف کنند(مثل دیابت) ،کتون ها به علت مصرف چربیها و سوخت ناقص آن ها ، در خون و ادرار افزایش پیدا می کنند.
خون در تست ادرارBLOOD :
گلبول های قرمز می توانند در شرایط فییزیولوژیک (مانند ورزش سنگین ،تب و عادت ماهانه) ویا پاتولوژیک (مانند التهاب مثانه ،تروما ،زخم ها ،عفونت ها ،سرطان های کلیه یا مثانه ،ضربه به کلیه ،انفارکتوس و گلومرولونفریت) در ادرار بروز کند.
بیلیروبین BILIRUBIN در تست ادرار :
بیلیروبین یکی از پیگمانتهای ضفراوی می باشد که از تجربه هموگلوبین حاصل می گردد.بیلی روبین در حالت عادی و سلامت به میزان کم موجود می باشدو موجب ایجاد رنگ زرد در ادرار می شود .در بیماری هایی مانند سیروز کبدی ،تومور و یا آبسه کبد، انسداد داخلی کبدی و هپاتیت ،کبد توانای نگه داری ودفع بیلی روبین کنژوگه را به داخل صفرا ندارد پس این بیلی روبین وارد خون شده و از آنجایی که محلول در آب است از طریق کلیه ها وارد ادرار می گردد و در نهایت رنگ ادرار زرد تیره می شود.
نیتریتNITRITE در تست ادرار :
وجود تعدادی از باکتری ها در ادرار(مخصوصا باکتری های گرم منفی ) به دلیل تبدیل نیتراتها به نیتریت موجب مثبت شدن آزمایش نیتریت خواهد شد.بررسی نیتریت در ادرار اغلب در بیماران مشکوک به عفونت های مجاری ادراری صورت می گیرد.نتایج منفی کاذب می تواند در مواردی که باکتری موجود در ادرار قادر به تولید نیتریتها نباشد ،روی دهد،مانند مخمرها ،مایکوباکتریوم توبرکولوزیس،نایسریا گنوره و باکتری های گرم مثبت ،به غیر از این نتایج منفی کاذب می تواند در مواردی که مقدار اسید اسکوربیک بالا ست و یا ادرار به مقدار کافی در مثانه نمانده است نیز رخ دهد.
