جویدن ناخن در کودکان، یکی از مشکلات شایع است که والدین با آن مواجه می‌شوند. این عادت در صورت تکرار و مداومت برای کودک خطرناک خواهد بود و نیازمند استفاده از روش‌های پیشگیری و درمان است. بکارگیری روش‌هایی، جهت رفع این عادت از جمله وظایف پرستار کودک در منزل بشمار می‌رود. روش‌هایی مانند ایجاد فضا برای تخلیه استرس کودک، حواس کودک را پرت کردن، جایگزین عادت بهتر و مراجعه به روانپزشک از راهکار‌های درمانی جویدن ناخن کودک است.
ناخن جویدن در کودکان
به طور کلی، جویدن ناخن در کودکان مانند رفتار‌هایی همچون مکیدن انگشت شصت، دندان قروچه و یا پیچاندن مو، دارای ریشه روانی هستند. این عادت، در کودکان ۲ تا ۴ ساله شیوع بیشتری دارد. همچنین، اطلاعات بیانگر این است که عادت جویدن ناخن در افرادی از سن 10 تا 18 سال نیز شیوع پنجاه درصدی دارد.
عادت جویدن ناخن در کتب روانشناسی به عنوان یکی از اختلالات وسواسی اجباری دسته‌بندی می‌شود. به همین دلیل، لازم است تا در صورت افزایش شدت این عادت در کودکان، از روش‌های درمانی و پیشگیرانه استفاده شود.
علت ناخن جویدن در کودکان
علت ناخن جویدن کودکان به موارد مختلفی بستگی دارد. به عنوان مثال، ممکن است کودک در برخورد با یک شرایط استرس‌زا یا در اثر بی‌حوصلگی، تقلید و کنجکاوی، به انجام این عادت روی آورد.
همچنین، فشار‌های روانی بر کودک و یا افزایش مسئولیت‌ها با رشد کودک، ممکن است عاملی برای جویدن ناخن باشد. سایر علل مربوط به جویدن ناخن در کودک، عبارتنداز:
- عوامل وراثتی
- تنبیه
- رفتار‌های پرخاشگرانه والدین
- تولد نوزاد جدید
- ترس از تنهایی
- اضطراب اجتماعی
- آزار و اذیت توسط پرستار کودک
- نیاز عاطفی
البته، اگر این فرایند در مواقع کمی مشاهده شود، این احتمال وجود دارد که کودک با گذشت زمان و به مرور، این عادت را خود به خود ترک خواهد کرد.
درمان ترک ناخن جویدن در کودکان
همانطور که کمی پیش‌تر اشاره شد، جویدن ناخن در کودکان به علل مختلفی بستگی دارد. به همین دلیل، برای ترک این عادت لازم است تا مجموعه‌ای از راهکار‌های ساده و تخصصی بکار گرفته‌شود.
در حقیقت، برای رفع کامل این عادت در کودک ضروری است تا ابتدا به تشخیص ریشه و علت اصلی آن بپردازیم و سپس روش درمانی مناسب با آن را انتخاب و اجرا نمایید. به طور کلی، برخی از رایج‌ترین راهکار‌های ترک جویدن ناخن در کودک به شرح زیر است:
محدودیت برای جویدن ناخن
تعیین محدوده برای جویدن ناخن در کودک به عنوان راهکار ترک ناخن جویدن کودکان به‌شمار می‌رود؛ زیرا جویدن ناخن در کودک به صورت ناخودآگاه و یا در پاسخ به شرایط استرس‌زا رخ می‌دهد.
از سوی دیگر، اگر از کودک بخواهید که به صورت کامل این عادت را کنار بگذارد، ممکن است آن را بالاتر از حد توانایی خود بداند و به همین دلیل، نتواند آن را ترک کند. از این رو، می‌توانید در بازه‌های زمانی مشخص مثل خوردن غذا و یا هنگام بازی از کودک بخواهید تا ناخن‌های خود را نجود.
ایجاد حواس پرتی
یکی دیگر از راهکار‌ها جهت جلوگیری از جویدن ناخن در کوکان، ایجاد حواس پرتی در اوست. برای این منظور، می‌توانید هنگامی که کودک شروع به جویدن ناخن کرد، از وسایل و ابزاری که دست او را درگیر می‌کند، استفاده نمایید. به عنوان مثال می‌توانید از اسباب بازی، نان بیار و کباب ببر، اسلایم، خمیربازی، توپ و… استفاده کنید.
جایگزینی یک عادت سالم
در بسیاری از موارد، جویدن ناخن در کودکان به دلیل بی‌حوصلگی، خستگی و یا یک عادت است. به همین دلیل، یکی دیگر از راهکار‌های ترک جویدن ناخن، استفاده از مواد غذایی همچون چوب کرفس و یا هویج ترد است. این مواد به عنوان جایگزینی مناسب برای جویدن ناخن بشمار می‌رود؛ زیرا، کودک با استفاده از این مواد سرگرم می‌شود و عادت سالم‌تر را یاد می‌گیرد.
کاهش استرس و اضطراب
استفاده از روش‌های کاهش استرس و اضطراب نیز به عنوان راهکار ترک ناخن جویدن کودکان به‌شمار می‌رود. برای این کار، می‌توان از تکنیک‌های مختلف از جمله ورزش استفاده کرد.
در حقیقت، ورزش علاوه بر ایجاد حواس پرتی، سبب تخلیه انرژی و تنظیم هورمون‌های بدن کودک می‌شود. این عوامل موجب کاهش میزان استرس و اضطراب در کودک خواهد شد. از سوی دیگر، با ایجاد حس ارزشمندی و اعتماد به نفس از طریق ورزش می‌توان عادت نادرست جویدن ناخن در کودک را از بین برد.
رعایت بهداشت خواب و تغذیه
وجود اختلال در فرایند خواب و تغذیه کودک، باعث بروز اضطراب و ناآرامی می‌شود و ممکن است اختلالات رفتاری نظیر جویدن ناخن در کودکان را به دنبال داشته باشد. به همین دلیل، توجه به نکات زیر از اهمیت بالایی برخوردار است:
- مصرف قند و شیرینی‌جات را به حداقل برسانید.
- کودک آب زیاد بنوشد.
- محیطی آرام را برای خواب کودک فراهم کنید.
- قبل از خواب از گوشی استفاده نشود.
- از مصرف نوشیدنی‌هایی حاوی کافئین و کاکائو پرهیز شود.
مراجعه به روانشناس
مهم‌ترین و مؤثرترین راهکار ترک ناخن جویدن کودکان، مراجعه به روانشناس کودک است. در واقع، افراد متخصص در این زمینه می‌توانند علت اصلی این عادت را شناسایی نمایند و بهترین راهکار درمانی را ارائه دهند. همچنین، روانشناسان با استفاده از روش‌هایی به کاهش میزان استرس و اضطراب کودک نیز کمک خواهند کرد.
از سوی دیگر، افراد متخصص روش‌های تربیتی صحیح را به والدین آموزش می‌دهند و باعث بهبود روابط بین کودک و والدین می‌شود. این اقدامات نیز کمک شایانی برای ترک عادت جویدن ناخن بشمار می‌رود.
استفاده از محلول و یا چسب
بکارگیری لاک تلخ و یا چسب‌های مخصوص نیز برای ترک ناخن جویدن کودکان کاربردی خواهد بود. در حقیقت، با استفاده از این ابزار، جویدن ناخن برای کودک دشوار خواهد شد و از این طریق به ترک این عادت نامناسب روی می‌آورد.
البته، در هنگام استفاده از لاک و یا محلول تلخ لازم است تا مواد و ترکیبات موجود در آن‌ها را بررسی نمایید؛ زیرا، برخی از آن‌ها حاوی ترکیبات مانند فلفل هستند که در صورت برخورد با چشم کودک، آن را دچار آسیب می‌کند.
خطرناک بودن ناخن جویدن در کودکان
ناخن جویدن کودکان در برخی شرایط طبیعی است و برای کنترل استرس‌های جزئی انجام می‌شود. ولی در برخی مواقع این عادت به فرد صدمه وارد می‌کند. به همین دلیل، توصیه می‌شود با شناسایی علت اصلی جویدن ناخن، به رفع و درمان آن پرداخته‌شود. برخی از عوامل هشداردهنده در ناخن جویدن کودک عبارتنداز:
- بروز جویدن ناخن به صورت ناگهانی و بدون علتی مشخص و واضح
- بروز جویدن ناخن با سایر رفتار‌های نامناسب مانند پرخاشگری، آسیب به خود، کندن مو، مشکلات گوارشی، بی‌قراری و عصبانیت
- ادامه روند جویدن ناخن تا سنین بالا
- تکرار زیاد جویدن ناخن
- بروز اختلال در فرایند سلامتی کودک و ایجاد آسیب در ناخن و انگشتان
جمع‌بندی
با توجه به اینکه جویدن ناخن در کودکان به عنوان یکی از عادات نادرست بشمار می‌رود و ممکن است عوارض و عواقبی را نیز به دنبال داشته باشد، استفاده از راهکار‌های پیشگیرانه و درمانی از اهمیت بالایی برخوردار است.
همچنین، از آنجایی که این عادت ممکن است تا سنین بالا کودک را درگیر خود نماید، به افراد توصیه می‌شود تا هر چه سریع‌تر برای رفع این عادت در کودکان اقدام نمایند. این امور سبب می‌شود تا علاوه بر پیشگیری از سایر اختلالات رفتاری و مشکلات سلامتی، کودک عادات صحیح و سالمی را فراگیرد.